Bếp trong nhà sàn, một nét văn hoá người Mường

Bếp người Mường

Bếp là một phần quan trọng nhất trong ngôi nhà sàn. Là linh hồn của căn nhà và gia đình người Mường. Có thể nói, bếp trong nhà sàn – một nét văn hoá người Mường

Bếp của người Mường xưa luôn ở trong nhà, đặt ở gian chính phía cuối, cùng chiều với cầu thang lên nhà. Bếp thường cao hơn sàn nhà khoảng 20 cm, có hình chữ nhật, bao quanh là bốn thanh gỗ gép lại với nhau. Phía trên luôn có gác hai đến ba tâng dùng để trữ thức ăn, lương thực và đồ dùng cần ám khói.

Quanh bếp thường đặt các ghế băng thấp, dài bằng ngỗ để ngồi. Người Mường cũng kiêng việc để chân lên thành bếp vì như vậy là không tôn trọng thần bếp của gia đình.

Trong một gia đình bình thường thì bếp luôn là nơi sinh hoạt chung của cả gia đình, là nơi của các phụ nữ trong gia đình và cả khác nữ đến chơi. Sau bữa ăn thì đó cũng là nơi để tụ tập chuyện trò giống như một phòng khách.
Bếp không bao giờ làm sát với vách nhà nên có thể ngồi xung quanh chuyện trò.

Bếp người Mường

Sự sắp đặt trong bếp cũng mang nhiều ngụ ý lắm. Trước kia khi không có kiềng thì họ dùng các viên đá để kê nôi đun nhưng luôn có ba viên ở cuối bếp rất quan trọng. Trong truyền thuyết của họ thì bếp cũng có thần trông coi, tương tự như táo quân của người Việt, cũng một ông hai bà nhưng ý nghĩa khác hoàn toàn. Hai viên tượng trưng cho hai người đàn ông kê ở phía trên, viên cuối cùng tượng trung cho người phụ nữ ở cuối cùng nhưng phải hướng về chiếc cột cái phía trong gian gốc (gian đầu nhà, các cây cối xử dụng làm nhà thì gốc phải quay về phía đó), ngụ ý là luôn phải có trách nhiệm sinh con nối dõi cho gia đình.
Khi bắc xoong lên đun nấu thì quai cũng phải hướng ngang với chiều của căn nhà. Chỉ khi nào nhà có tang thì mới để quai dọc theo chiều căn nhà, cùng chiều với việc đặt quan tài trước khi đưa ra khỏi nhà.
Khi vào nhà người Mường chơi mà ngôi ở bếp thì thường làm người phụ nữ rất vui và cởi mở hơn rất nhiều vì nơi đó chính là nơi của họ. Họ cảm thấy được gần gũi và tôn trọng. Thậm chí khi có người phụ nữ khác vào chơi, nếu thấy ngồi ở gian trên thì họ sẽ khép mình nhưng nếu ngồi ở bếp họ sẽ rất cởi mở và sẵn sàng hòa nhập luôn với cuộc chuyện trò.

Không cứ gì người Mường mà với các dân tộc khác cũng vậy, bếp luôn là nơi được chào đón nhất và xóa nhòa đi mọi khoảng cách giữa chủ và khách.